Od czasu powstania pierwszej wersji w latach dziewięćdziesiątych darmowy system Linux zdążył rozpowszechnić się na miliony – a nawet miliardy – urządzeń na całym świecie. Jego popularność to idealny przykład sukcesu wolnego i otwartego oprogramowania. Od zeszłego roku Linux może się nawet pochwalić byciem najpopularniejszym systemem operacyjnym na świecie, a to za sprawą faktu, że znany wszystkim Android jest jedną z jego bardzo licznych wersji. No właśnie – świat Linuksa jest bardzo różnorodny, a wybór odpowiedniej dystrybucji może być przytłaczający. Warto przeznaczyć trochę czasu na poznanie zalet i wad różnych wariantów systemu Linux.
Na początek – dlaczego Linux?
Choć Windows zdecydowanie króluje wśród komputerów stacjonarnych, coraz więcej użytkowników rezygnuje z systemu Microsoftu. Wśród wad Windowsa wymienić można m.in. jego wysoką cenę (jeśli nie jest dołączany do kupowanego sprzętu), podatność na wirusy i ataki hakerskie, a także – zwłaszcza w przypadku najnowszej edycji – wiele wątpliwych decyzji Microsoftu w kwestii prywatności. Sama natura Linuksa rozwiązuje od razu pierwszy problem: wszystkie systemy oparte na jądrze Linux są w pełni darmowe, a ich kod źródłowy jest dostępny do wglądu dla każdego użytkownika.
Otwartość kodu powoduje z kolei, że użytkownicy mają możliwość zbadania i ewentualnego naprawienia wad systemu. Łatki przygotowywane przez użytkowników są następnie sprawdzane i często pojawiają się w nowszych wersjach jądra, dzięki czemu bardzo ciężko jest o pojawienie się niewykrytych luk w zabezpieczeniach. Oprócz otwartości, bycia darmowym oraz posiadania sprawniejszych zabezpieczeń, warto wspomnieć o kolejnej dużej zalecie Linuksa: jest nią możliwość dostosowania systemu do swoich potrzeb w praktycznie dowolny sposób. W internecie dostępne są tysiące przeróżnych dystrybucji, a każda z nich może znaleźć nieco inne zastosowanie lub też zwyczajnie spodobać się pewnym grupom użytkowników bardziej niż innym.
Co to właściwie jest dystrybucja Linuksa?
W przeciwieństwie do Windowsa czy macOS, Linux jest systemem bardzo zdecentralizowanym. Zamiast jednej wersji identycznej dla wszystkich użytkowników istnieją różne warianty przygotowywane przez różnych ludzi czy też organizacje. Dystrybucja Linuksa składa się z kilku podstawowych części: jądra Linuksa (jest ono mniej więcej takie samo w różnych wersjach systemu, jednak również może być modyfikowane), powłoki systemowej (w Windowsie – wiersz poleceń), narzędzi konfiguracyjnych, środowiska graficznego oraz zestawu aplikacji użytkowych. Wyróżniającą cechą jest często tzw. menedżer pakietów, czyli program pozwalający na instalację innych aplikacji. Zasadniczo każdy czytelnik po zdobyciu odpowiedniej wiedzy byłby w stanie złożyć z tych elementów własny system Linux.
Dla osób nowych w świecie Linuksa: Ubuntu lub Linux Mint
Przejście z dobrze znanego Windowsa na bardzo odmienny system może być dla wielu użytkowników nieco ciężka. Na szczęście dostępne są dystrybucje, które starają się znacznie usprawnić tę „przesiadkę”, skupiając się przede wszystkim na tym, żeby cały system po prostu sprawnie działał bez potrzeby konfigurowania go.
Jedną z najszerzej używanych dystrybucji jest Ubuntu, a za jego popularnością stoi między innymi łatwość używania. Dużo czasu przeznaczono na przygotowanie schludnego i przejrzystego interfejsu graficznego zwanego Unity. Zadbano także o automatyczne aktualizacje, dzięki którym sprzęt z Ubuntu może zawsze korzystać z najnowszych i najbezpieczniejszych wersji aplikacji. We wszelkich problemach, które może napotkać początkujący użytkownik, pomoże bardzo obszerna dokumentacja Ubuntu. Pomocna może okazać się także strona AskUbuntu, na której znajdziemy tysiące pytań i odpowiedzi na każdy temat związany nie tylko z Ubuntu, ale także ogólnie z Linuksem.
Utworzony w 2006 roku Linux Mint to kolejna propozycja dla początkujących użytkowników. Domyślne środowisko graficzne Cinnamon cechuje się podobnym do Windowsa rozkładem opcji i funkcji, co zdecydowanie ułatwi dostosowanie się do nowego systemu. Linux Mint to dystrybucja na tyle kompletna, że zazwyczaj po jej instalacji nie trzeba pobierać dodatkowego oprogramowania, jednak wciąż jest w stanie utrzymać dość mały rozmiar. Podobnie jak Ubuntu, Mint może pochwalić się dużą i pomocną społecznością.
Solidność i stabilność: Debian
Debian to jedna z najstarszych dystrybucji Linuksa – jego pierwsza wersja powstała w 1993, a więc zaledwie dwa lata po pojawieniu się najwcześniejszej wersji jądra Linux. W repozytoriach Debiana znajdziemy ogromną liczbę aplikacji. Niektóre z nich mogą mieć nieco starsze wersje, lecz wiąże się to z faktem, że zanim trafią do systemu są bardzo dogłębnie testowane. To czyni z Debiana idealną dystrybucję dla osób ceniących sobie stabilną, bezproblemową pracę systemu.
Dla chcących więcej: Arch i Gentoo
Idealną okazją na głębsze poznanie działania systemu będą dystrybucje wymagające nieco więcej wkładu własnego użytkownika, takie jak np. Arch Linux czy Gentoo.
W przypadku Archa wyzwania zaczynają się już podczas instalacji – po uruchomieniu obrazu systemu widać tylko surowy wiersz poleceń, a konfiguracja systemu wymaga poznania odpowiednich komend. To pozwala na idealne dostosowanie końcowego efektu pod swoje potrzeby, a jednocześnie na naukę wewnętrznych struktur Linuksa. Na ArchWiki znajdziemy kompletną instrukcję instalacji, a także sporą liczbę artykułów wyjaśniających działanie poszczególnych elementów systemu. Informacje zawarte w ArchWiki oraz na forum Archa stanowią bogatą bazę wiedzy, która może się okazać przydatna także dla użytkowników korzystających z innych dystrybucji.
Instalacja Gentoo przebiega podobnie jak Archa: możliwe jest jednak jeszcze większe dostosowanie systemu do swoich potrzeb, jako że jego komponenty muszą być manualnie skompilowane ze źródła. Dzięki temu Gentoo może być dobrym wyborem dla osób, które potrzebują zainstalować system na nietypowym sprzęcie, który wymaga pewnego dostosowania.
Dla estetów: Elementary Os
Elementary OS to zdecydowanie najlepiej wyglądająca dystrybucja Linuksa. Bardzo atrakcyjna powłoka graficzna użyta w Elementary OS nazywa się Pantheon, a jej design przypomina nieco macOS. Dedykowany instalator aplikacji AppCenter znacznie usprawni pobieranie nowych programów – nauka jego sprawnej obsługi może okazać się bardzo przydatna, ponieważ bazowa instalacja Elementary OS nie zawiera zbyt dużo domyślnych aplikacji.
Dystrybucje o węższych zastosowaniach
Jak już wspominaliśmy, w świecie Linuksa znaleźć można wersję systemu odpowiednią do każdego zastosowania. Warto wspomnieć np. o systemie dla graczy Steam OS – choć granie na Linuksie zawsze było problematyczne, od kilku lat powoli się to zmienia. Stworzona przez Valve platforma dystrybucji gier doczekała się dedykowanego systemu, w którym zadbano o szerokie wsparcie dla różnych kart graficznych, kontrolerów i innych sprzętów dla graczy. Oczywiście domyślnie zainstalowana jest aplikacja Steam. W 2015 roku wydano serię komputerów dla graczy Steam Machine, dla których właśnie przeznaczony jest Steam OS.
Skupienie na otwartości oraz bezpieczeństwie poskutkowało powstaniem wielu dystrybucji Linuksa, w których te dwa tematy się łączą. Osoby zainteresowane hakerstwem mogą na przykład skorzystać z systemu Kali Linux, który wyposażony jest w szereg narzędzi przeznaczonych do testowania zabezpieczeń i wykrywania luk. Jest to zatem ciekawa propozycja dla osób chcących zająć się bezpieczeństwem komputerów.
Jeśli z kolei szukasz sposobu na zapewnienie sobie prywatności i anonimowości w internecie, idealnym wyborem będzie Tails. Warto wspomnieć, że z tej dystrybucji korzysta Edward Snowden, który udowodnił, że amerykańska Narodowa Agencja Bezpieczeństwa od lat zbierała na masową skalę dane użytkowników największych sieci społecznościowych. Wszystkie informacje przesyłane przez internet podczas korzystania z systemu Tails Linux są przekierowywane przez sieć Tor, dzięki czemu nie pozostaje żaden ślad prowadzący z powrotem do używanego komputera. Dostępny jest także zestaw kryptograficznych programów, dzięki którym można zabezpieczyć swoje maile i pliki.
